3 Mayıs 1808 "The Third of May, 1808" - Goya

Goya'nın 1808 yılı Mayıs'ın Üçü'nde Madrid'de yaşanan olayları temsil eden bu resmi sanat tarihinde tarz, konu ve içerik itibarı ile devrim yaratan ilk büyük eser sayılmaktadır. Eseri bu kadar özel kılan tarihi bir gerçeği en çarpıcı hali ile yansıtmasının yanı sıra mevcut kalıpları da kırmış olmasıdır. Goya eserde zamanının geleneksel sanat kalıplarına bağlı kalmamış, alışılmış savaş betimlemelerinden uzaklaşarak duygularını kendi tarzında ifade etmiştir. Bu açıdan Mayıs'ın Üçü sanatın modern alandaki ilk örneklerinden biri olmuştur.

Resim, konusunu 1808 tarihinde Fransa İmparatoru Napoleon'un birlikleri ile İspanya'yı işgal ettiği dönemden alır. İşgal üzerine isyan eden Madrid halkı, Fransız birlikleri ile 2 Mayıs 1808 günü ciddi bir çatışmada bulunur. Hemen ardından gelen 3 Mayıs gününde sabaha karşı Fransız birlikleri direnişçi Madridliler'i toplu halde kurşuna dizerek öldürür. Goya, bu çatışma, direniş ve kurşuna dizilme olaylarını iki ayrı tablo ile resmetmiştir. Bu tablolardan ilki yine Prado Müzesi'nde bu eserin hemen yanında sergilenen 2 Mayıs 1808 - Memlükler'in Saldırısı "The Second of May, 1808 - The Charge of the Mamelukes" isimli eserdir.

2 Mayıs 1808 "The Second of May, 1808" - Goya

Mayıs'ın Üçü eserinde direnen Madrid halkının kurşuna dizilmesine tanık oluruz. Resmin koyu renkli, iç karartıcı ortamı sağ taraftaki Fransız askerlerinin duruşu ile daha da bunaltıcı hale gelir. Fransız askerleri gözgöze oldukları kurbanlarına son derece yakın bir mesafede konumlanmışlardır. Bu gerçekdışı yakın duruş resimdeki gergin atmosferi doruğa çıkarır. Geometrik bir şekilde aynı pozisyonda paralel dizilen askerler karşıda yer alan kalabalığa karşı duygusuz, mekanik bir duruş sergiler. Askerlerin karşısında yer alan topluluk aksine farklı duygusal tepkiler göstermektedir.

Yerdeki kan gölü içinde yatan direnişçilerin hemen yanında yer alan ayaktakilerden biri korku içinde gözlerini kapatıp sıranın kendisine gelmesini beklerken, bir diğeri nefretle yumruklarını sıkmakta, biri ise endişe içinde yumruk yaptığı ellerini ısırmaktadır. Kalabalığın tam orta noktasında teslim olan figür eserin odağındadır. Kollarını açmış duruşu bir çarmıha geriliş imgesidir aynı zamanda. Dikkatlice incelendiğinde sağ elin ortasında İsa'nın Stigmatalarından biri de avcunda görülebilir. Resimdeki tek ışık kaynağı olan fener, bu teslim olan figürü aydınlatmakta ve yüzündeki çaresiz ifadeyi resmin odağına taşımaktadır.

Tarihi gerçeğe uygun olacak şekilde gökyüzü karanlık görünmektedir. Çünkü Madridliler sabaha karşı öldürülmüşlerdir. Geriplandaki karanlık gökyüzü resmin karamsarlığına da katkıda bulunur. Fakat, resmin amacı yaşanan olayları bu karamsar görüntü ile insanlara sunmaktan çok Mayıs'ın Üçü'nde öldürülenlerin 'boş yere' ölmemiş olduklarını halka bir kez daha hatırlatmaktır.

Notlar:
Stigmata: İsa'nın çarmıha gerilişi sırasında vücudunda oluşan yara ve lekelere verilen ad.

Konum: Prado Müzesi "Museo Nacional del Prado", Madrid
Tarih: 1814
Dönem: 19. Yüzyıl
Akım: Romantizm "Romanticism"